In een uitzending van Dreamschool werd ik geraakt door een jongen die zijn frustratie uitsprak: hij voelde zich niet gehoord door zijn mentor. Zijn boosheid laaide snel op, en het was zichtbaar hoe hij in een split second in een patroon schoot. Zijn hele energie veranderde – zijn authentieke zelf verdween en maakte plaats voor een overlevingsmechanisme. Het leek alsof hij via zijn boosheid controle probeerde te krijgen. Onbewust.
Die ochtend had hij deelgenomen aan een familieopstelling. Hij was als peuter van drie jaar geadopteerd en hoopte ooit zijn biologische moeder te ontmoeten. Maar zij was overleden, net als zijn biologische vader. In de opstelling ontmoette hij zijn moeder en de uitwisseling tussen hem en zijn moeder was ontroerend mooi om te zien.
In de les daarna liet hij zijn boosheid en het niet-gehoord worden zien. Maar wat me opviel, was dat hij in zijn frustratie niet alleen worstelde met hoe de ander hem niet hoorde—hij hoorde zelf ook niet meer wat de ander zei. Zijn innerlijke strijd overschaduwde het gesprek. Het deed me denken aan hoe boosheid niet alleen een emotie is, maar ook een overleving. Een manier om controle te krijgen. Een manier om te vechten voor je plek.
In dit blog wil ik hier verder op in gaan.
De onzichtbare strijd om je plek - de systemische kijk.
Iedereen kent het gevoel: je zegt iets, maar het lijkt alsof niemand echt luistert. Alsof je stem oplost in de ruimte, zonder echo, zonder antwoord. Soms is dat een eenmalige ervaring, maar voor veel mensen is het een terugkerend patroon. Niet gehoord worden door een partner, een ouder, een collega of een leidinggevende. Je roept, je herhaalt, je legt uit—maar er komt geen wezenlijke reactie.
Wat gebeurt hier werkelijk?
In mijn twintig+ jaar ervaring als coach, opleider en systemisch therapeut heb ik ontdekt dat de worsteling van niet gehoord worden zelden alleen over communicatie gaat. Vaak is het een diepere strijd: een strijd om plek. Een strijd om gezien en erkend te worden in het systeem waarin je je beweegt.
Sta je werkelijk op jouw plek, of probeer je een plek in te nemen die niet van jou is?
Kinderen die te vroeg volwassen worden omdat hun ouders emotioneel afwezig zijn.
Medewerkers die de rol van leidinggevende overnemen zonder de officiële erkenning.
Partners die de ouderlijke rol naar elkaar toe vervullen in plaats van geliefden te zijn.
Steeds weer die vraag: vecht je om gehoord te worden, of vecht je om een plek die niet de jouwe is?
Wat boosheid en schreeuwen biologisch met ons doet
Wanneer iemand zich niet gehoord voelt en boos wordt, gebeurt er op biochemisch niveau veel in het lichaam:
-
Cortisol en adrenaline: De stressrespons wordt geactiveerd. Adrenaline zorgt voor een verhoogde hartslag en alertheid, terwijl cortisol helpt om energie vrij te maken. Dit kan ervoor zorgen dat iemand in een vecht- of vluchtmodus schiet, net zoals de jongen in de uitzending.
-
Effect op het brein: Boosheid schakelt de prefrontale cortex – het deel van het brein dat verantwoordelijk is voor rationele beslissingen en zelfregulatie – tijdelijk uit. Dit maakt dat iemand minder goed kan luisteren en reflecteren.
-
De invloed op anderen: Schreeuwen activeert het zenuwstelsel van de luisteraar. Het kan een afweerreactie oproepen, waardoor de ander óók niet meer goed kan luisteren. Zo ontstaat een vicieuze cirkel waarin beide partijen elkaar niet meer werkelijk horen.
Deze reacties zijn instinctief en bedoeld om ons te beschermen in bedreigende situaties. Maar in interacties waarin we gehoord willen worden, werkt dit juist averechts. Boosheid en schreeuwen roepen eerder weerstand op dan verbinding.
De frequentie van boosheid en schreeuwen
Elke emotie heeft een bepaalde frequentie. Hoge frequenties worden vaak geassocieerd met positieve emoties zoals liefde en vrede, terwijl boosheid en angst in een lager spectrum vallen. Schreeuwen verhoogt tijdelijk de frequentie van de stem, maar creëert een chaotische vibratie die het zenuwstelsel activeert en spanning in het lichaam opbouwt.
- Schreeuwen brengt het zenuwstelsel in een vechtmodus. Dit verhoogt de hartslag en spierspanning.
- Hoge, scherpe frequenties van schreeuwen veroorzaken stress bij zowel de spreker als de luisteraar. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel waarin beiden niet meer echt luisteren.
Bewust omgaan met stemgebruik kan helpen om wél gehoord te worden. Een lage, rustige stem brengt meer ontspanning en verbinding dan een geforceerde, luide toon.
Schreeuwen kan echter ook een helende functie hebben, zoals in primal scream therapy, waarin gecontroleerd schreeuwen wordt ingezet om onderdrukte emoties los te laten.
De geschiedenis en culturele lading van boosheid
Vroeger was het tonen van emoties, en vooral boosheid, vaak niet geaccepteerd. Je werd óf als zwak gezien (als je emotioneel was), óf bijvoorbeeld een bullebak (als je boos werd). In veel opvoedingen werd boosheid weggestopt of ontmoedigd. “Doe maar normaal”, “Stel je niet aan” en “Niet zo brutaal” zijn zinnen die veel kinderen te horen kregen.
Dit heeft ertoe geleid dat boosheid een extra lading heeft gekregen: het mag er niet zijn. Maar emoties die onderdrukt worden, zoeken altijd een weg naar buiten. Dit verklaart waarom boosheid zich soms op destructieve manieren uit—zoals ontploffingen of plotseling schreeuwen—omdat het geen natuurlijke uitlaatklep heeft gehad.
De vraag is dus: kunnen we boosheid zien als een natuurlijke emotie, net zoals verdriet? En kunnen we leren er ruimte voor te maken, zonder oordeel?
En kunnen we de e-motie, de beweging (motie) van energie (e), toelaten om ons de weg te wijzen naar wat er werkelijk gezien en gehoord mag worden?
Holding Space voor boosheid
Holding space betekent dat we bij iemand kunnen zijn die in een proces zit. Dat we de ruimte bewaken door aanwezig te zijn zonder dat we de ander eruit hoeven te halen of iets voor de ander op hoeven te lossen. We zijn er gewoon en geven het proces de tijd die nodig is.
Holding space voor iemand in een emotie vraagt van ons dat we oordeelloos en aanwezig kunnen blijven, zonder te reageren vanuit onze eigen triggers.
Dat is bij boosheid een enorme uitdaging, omdat boosheid vaak oud overlevingsgedrag in onszelf kan raken. Holding space voor iemand die verdrietig is, is voor velen vaak veel makkelijker dan voor iemand die boos is. Boosheid raakt vaak ook de luisteraar en kan diens eigen zenuwstelsel activeren. Ja, ook bij de spaceholder komen adrenaline en cortisol vrij wanneer iemand boos is, omdat ons lichaam instinctief reageert op dreiging. Dit kan ervoor zorgen dat we in de verdediging schieten of juist de neiging voelen om te sussen of weg te lopen.
Bewustzijn hierover helpt om niet automatisch in een reactiepatroon te schieten, maar echt aanwezig te blijven bij wat er gebeurt.
De uitnodiging tot werkelijk luisteren
Wat als de ervaring van niet-gehoord worden een uitnodiging is?
Niet om harder te schreeuwen, maar om dieper te luisteren.
Luisteren naar wat er niet wordt gezegd.
Luisteren naar de stilte.
Luisteren naar de ruimte tussen de woorden.
Luisteren naar je eigen binnenwereld, zodat je weer kunt horen—werkelijk horen—zonder ruis van oude strijd.
Een paar vragen om bij stil te staan:
-
Wat zeg jij keer op keer, maar wordt niet gehoord?
-
Vecht je om een plek, en zo ja, is dat werkelijk jouw plek?
-
Kun jij jezelf horen in plaats van alleen de ander?
-
Hoe voelt jouw balans als je het idee hebt dat je stem verdwijnt?
Misschien ligt het antwoord niet in het harder praten,
maar in het zachter luisteren.
Wil je hiermee aan de slag?
Merk je dat boosheid een rol speelt in jouw leven of in je werk als coach?
Wil je meer inzicht krijgen in systemische dynamieken en hoe emoties als boosheid hun oorsprong vinden?
Neem dan contact met me op voor een coaching, opstelling of mentoring.
Samen onderzoeken we hoe je op een gezonde manier ruimte kunt maken voor wat gehoord wil worden.
Liefs
Jeannette
Reactie plaatsen
Reacties